هر گفتار یا کرداری که سبب تکذیب، انکار، عیب گذاری و ناقص شمردن، تمسخر و استهزای دین اسلام یا اهانت به مقدسات و کوچک شمردن و دست برداشتن از آن گردد، موجب تحقق کفر و ارتداد می شود.

ارتداد چیست؟

«ارتداد» که از واژه «رد» گرفته شده، در لغت به معنای بازگشت است . در فرهنگ دینی، بازگشت به کفر ارتداد و رده نامیده می شود، (المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، ص 192و193)  البته مساله ارتداد و احکام جزایی مترتب بر آن به اسلام اختصاص ندارد. در برخی دیگر از ادیان و مذاهب بزرگ نیز هرگاه کسی از دین برگزیده و منتخب روی گرداند ، کافر به شمار می آید و بدان سبب که از دین سابق برگشته، مرتد خوانده می شود.

در فرهنگ اسلامی از آن جهت که دین حقیقی نزد خدا اسلام است، (آل عمران (3) : 19) هر کس خدای متعال یا وحدانیت وی، حیات پس از مرگ (معاد)، شریعت اسلامی یا نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) را باور نداشته باشد، کافر قلمداد می شود . (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ابوعلی طبرسی، ج 2 - 1، ص 128) البته جوهره همه ادیان الهی واحد است; گرچه به مقتضای تفاوت شرایط اجتماعی، شرایع نیز تفاوت می یابند; در هر عصری، تنها یک شریعت بر حق است و سایر شرایع، به دلیل تفاوت شرایط قبلی یا وقوع تحریف، نسخ می شود . (تفسیر المنار، محمد رشیدرضا، ج 6، ص 416 – 417)

احترام اسلام برای شریعت های پیش، مانند یهودیت و مسیحیت، صرفا به دلیل تحمل و بردباری و تسامح عملی و تایید همزیستی مسالمت آمیز است نه پذیرش حقانیت و اصالت کنونی آن ها. ( پرسش ها و پاسخ ها (آزادی و پلورالیسم)، آیت الله مصباح یزدی، ج 4 . ص 38و62 – 78)

البته کفار به سه گروه تقسیم می شوند:

1 . اهل کتاب (یهودی ها و مسیحی ها )

2 . شبیه اهل کتاب (زرتشتی ها)که بر اساس روایات، زرتشتیان دارای کتاب آسمانی بودند که در طول تاریخ از میان رفته است.

3 . مشرکان و سایر کفار (کتب فقهی شیعه و اهل سنت; بخش جهاد)

قرآن کریم، همواره اهل کتاب را از مشرکان جدا کرده است و با آن که یهودیان حضرت «عزیر» و مسیحیان حضرت «عیسی (علیه السلام)» را پسر خدا می دانستند (توبه (9) : 30و31; مائده (5) : 17و72و73) ، مشرک نامیده نشده اند و در اسلام روش برخورد و تعامل با آنان مانند مشرکین نیست . (المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی، ج 9، ص 281 – 282)

عوامل ارتداد

اموری که سبب کفر می شود، هرگاه از سوی یک مسلمان صورت پذیرد، عوامل تحقق ارتداد نیز به شمار می آید. این امور عبارت است از:

1 . انکار اصل دین: مانند انکار وجود خدا، وحدانیت وی، رسالت حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله) یا معاد و حیات پس از مرگ که با انکار یکی از این امور فرد کافر می شود.

 2 . انکار یکی از احکام ضروری و بدیهی دین اسلام (کتب فقهی باب نجاسات، از جمله مرحوم محقق در شرایع اسلام و امام خمینی (ره) در تحریر الوسیله) مانند انکار وجوب نماز یا روزه.

3 . انکار یکی از احکام قطعی ولی غیر ضروری اسلام (جواهر الکلام، محمد حسن نجفی، ج 6، ص 49 ) هرگاه کسی به طور مشخص بداند مثلا روزه در عید فطر حرام است یا روزه مسافر (جز در موارد خاص) باطل است و یا پوشش اسلامی بانوان واجب است، ولی با وجود این منکر آن گردد، مرتد می شود; چون این امر به انکار رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یا تکذیب آن حضرت می انجامد .

البته لازم نیست انکار دین یا ا حکام شریعت مقدس حتما با گفتار صریح و آشکار باشد هر گفتار یا کرداری که سبب تکذیب، انکار، عیب گذاری و ناقص شمردن، تمسخر و استهزای دین اسلام یا اهانت به مقدسات و کوچک شمردن و دست برداشتن از آن گردد، موجب تحقق کفر و ارتداد می شود; مانند افکندن قرآن در کثافات یا پاره یا تیرباران کردن آن . از این رو، هر رفتار و گفتاری که نتیجه آن عدم حقانیت دین اسلام و در نتیجه بی فایده بودن اعتقاد به آن باشد، موجب کفر و ارتداد می گردد.(جواهرالکلام، محمدحسن نجفی، ج 6، ص 48وج 41، ص 600 )

یکی از نمونه های روشن آن حکم حضرت امام خمینی درباره سلمان رشدی و مرتد خواندن او است . سلمان رشدی با صراحت به نفی و انکار اسلام نپرداخت; ولی به نحوی شرم آور به ساحت مقدس قرآن کریم، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و همسران و برخی از یاران آن حضرت توهین کرد - این خود جرمی جداگانه به نام «سب النبی» است و مجازات مستقل دارد - و مساله وحی و نزول قرآن را به سخره گرفت. او به خواننده کتابش تلقین می کند که رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و نزول قرآن کریم، دروغ و - معاذ الله - ساخته ذهن نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) است و حتی بعضی از سخنان شیطان نیز در قرآن گنجانیده شده است .

انواع مرتد

در فقه اسلامی مرتد دو نوع است و هر یک احکامی جداگانه دارد:

الف) مرتد فطری: کسی است که پدر یا مادر یا والدینش هنگام انعقاد نطفه وی مسلمان بوده، بعد از بلوغ، آیین اسلام را پذیرفته و سپس به کفر روی آورده است; مانند سلمان رشدی که پدرش مسلمان است .

ب) مرتد ملی: کسی است که پدر و مادرش هنگام انعقاد نطفه وی کافر بوده اند; بعد از بلوغ، اظهار کفر کرده، سپس مسلمان شده و بعد از آن به کفر باز گشته است.(تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 1، ص 499)

البته برخی از فقها نیز اسلام یا کفر پدر یا مادر هنگام ولادت طفل را شرط دانسته اند نه هنگام انعقاد نطفه . (مبانی تکملة المنهاج، سید ابوالقاسم خویی، ج 1، ص 325)

و حالا مرتدی دیگر

به دنبال گستاخی و هتاکی یک خواننده خارج نشین به ساحت مقدس امام هادی(علیه السلام) و امام عصر(عج)، اعتراض های گسترده ای در فضای مجازی و اجتماعی علیه این اقدام شنیع و وهابی‌پسند صورت گرفت و درخواست های متعددی به دفاتر مراجع تقلید برای صدور حکم ارتداد وی ارسال شد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی و آیة الله صافی گلپایگانی در پاسخ به یک استفتا در این باره، هرگونه اهانت به ائمه (علیهم السلام) را موجب ارتداد دانستند.

متن استفتا:

نظر به اینکه اخیراً فردی به نام شاهین نجفی که از خوانندگان موسیقی در خارج از کشور می باشد در قالب متن شعر و ارائه تصویری موهون به ساحت مقدس حضرت بقیه الله (روحی فداه) و امام علی النقی الهادی (علیه السلام) و گنبد مقدس حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) اهانت نموده و در جهت ترویج این اهانت فایل صوتی و تصویری آن را در پربیننده ترین سایت های اطلاع رسانی قرار داده اند.

خواهشمند است تکلیف شرعی شیعیان و دوست داران اهل بیت (علیهم السلام) را در این خصوص بیان فرمایید.

پاسخ:

بسمه تعالی ـ هرگونه اهانت به مقام شامخ امامان معصوم (علیهم السلام) و توهین آشکار به آنها اگر توسط فرد مسلمانی صورت گیرد موجب ارتداد است و اگر توسط غیر مسلمانی باشد داخل در عنوان سابّ النبی(صلی الله علیه وآله) می باشد.

همیشه موفق باشید ـ ناصر مکارم شیرازی

متن استفتاء از آیة الله صافی گلپایگانی:

مدتی است عده ای اجیر شده که عمدتاْ از ضد انقلاب خارج از کشور می باشند، در فضای اینترنت؛ سایت ها و وبلاگ های خود به راحتی به امام مظلوم شیعیان حضرت امام هادی(علیه السلام) اهانت و جسارت می کنند ( طراحی جوک، کاریکاتور، فحاشی، دروغ بستن و ...) حکم این افراد چیست؟

پاسخ: چنانچه اهانت و جسارت به حضرت نموده باشد مرتدند . والله اعلم  

فرآوری: آمنه اسفندیاری

منابع:

سایت حوزه

جهان نیوز

المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی

تفسیر المنار، محمد رشیدرضا، ج 6

المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی، ج 9

جواهرالکلام، محمد حسن نجفی، ج 6

مبانی تکملة المنهاج، سید ابوالقاسم خویی، ج 1،